La multi ani, macedoneni!
În ziua de 8 Septembrie 2019, macedonenii din România, alături de toţi macedonenii, au sărbătorit cum se cuvine Ziua Națională a Republicii Macedonia de Nord, ţara de origine a înaintaşilor celor ce sunt astăzi cunoscuţi ca şi comunitatea macedonenilor din România, reprezentaţi oficial de către Asociaţia Macedonenilor din România.
Referendumul macedonean pentru independență – Referendum organizat la 8 septembrie 1991, care a dus la declararea independenței Macedoniei față de Republica Federală Socialistă Iugoslavia.
Referendumul din Macedonia a avut loc în ajunul destrămării SFRY (Republica Socialistă Federală Iugoslavia). Pe baza plebiscitului din decembrie 1990, care a convins poporul sloven să construiască un stat suveran și Declarația de independență, Slovenia a declarat independența pe 24 iunie a anului următor. Imediat după aceea, a existat un conflict armat între JNA (Armata Populară Iugoslavă) și apărarea teritorială slovenă. Ciocnirea militară s-a încheiat în 30 de zile cu Declarația Brion și retragerea unităților JNA din Slovenia în Serbia și BiH (Bosnia și Herțegovina).
În aceeași zi cu Slovenia, pe baza unei decizii a Adunării Independente, și-a declarat independența și Croația.
Pentru a rezolva criza pașnic, Organizația Europeană a adoptat Declarația privind Iugoslavia la 27 august. Două documente au fost semnate – Acordul privind încetarea focului, unul dintre numeroasele nereușite ce ar fi urmat și un Memorandum privind extinderea activităților de monitorizare ale CE în Iugoslavia cu care s-a realizat declarația.
Declarația a fost semnată de președintele de atunci al SFRY Stipe Mesic, în numele Consiliului Executiv Federal, Ante Markovic, precum și de președinții din toate cele șase republici. În numele CE, Declarația a fost semnată de Hans van den Broek, președintele Consiliului de Miniștri și șeful Diplomației Olandei, care a prezidat atunci Comunitatea Europeană.
Declarația a garantat inviolabilitatea frontierelor externe și interne, dreptul popoarelor de a-și declara propria suveranitate, de a nega folosirea forței ca act politic final și, de altfel, de a impune sancțiuni riguroase.
CE, ca ultimă încercare de a preveni apariția războiului civil pe măsură ce criza Iugoslaviei se dezvoltă, organizează Conferința de pace pentru Iugoslavia, la 7 septembrie, la Haga.
Recunoscând situația din Iugoslavia, prima adunare macedoneană multipartidă a adoptat Declarația de Independență la 25 ianuarie 1991. Aceasta a fost urmată de decizia de a convoca un referendum la 8 septembrie 1991. După lungi și obositoare negocieri în Parlamentul Macedoniei, parlamentarii au decis ca la referendum să adreseze întrebarea:
Sunteți pentru o Macedonie independentă, cu dreptul de a intra într-o viitoare alianță a statelor suverane din Iugoslavia?
În mod oficial, voința poporului pentru un stat independent a fost confirmată printr-o Declarație de acceptare a rezultatelor referendumului din 18 septembrie 1991 în Parlamentul Republicii Macedonia.
Rezultatele referendumului
Conform datelor oficiale, din 1.325.807 de cetățeni cu drept de vot au votat 1.132.981 sau 71,85% din numărul total de alegători, în timp ce 1.079.308 (95,26%) din numărul total de alegători au votat pozitiv la referendum, adică 72,16% din numărul total de cetățeni eligibili).
Pe 8 septembrie, în Piața Josip Broz Tito, denumită astăzi ca Macedonia, președintele Comisiei pentru Referendum a anunțat primele rezultate, potrivit cărora Macedonia a votat pentru a deveni un stat independent și suveran. Cu această ocazie, președintele de atunci, Kiro Gligorov, a salutat mulțimea cu următoarele cuvinte: „Cetățene și cetățeni ai Macedoniei, permiteți-mi să vă felicit în această seară, pe voi și pe toți cetățenii Macedoniei, pentru o Macedonia liberă, suverană și independentă”.
A existat o prezență masivă la vot și în diaspora, în Statele Unite, Canada și Australia, unde votarea a fost prematură și, în multe locuri, s-a remarcat că toți alegătorii au votat în favoarea referendumului.
În zilele anterioare referendumului au existat apeluri către toți liderii politici și către toți cetățenii să se prezinte și să își dea votul. Apelul a fost acceptat de toți, în afara partidelor de naționalitate albaneză, care au solicitat boicot, susținând că albanezii sunt un popor dezavantajat. Din această cauză, cetățenii de naționalitate albaneză au boicotat acest referendum.
Republica suverană și independentă Macedonia a fost constituită prin Declarația Adunării Republicii Macedonia la 15 ianuarie 1991, iar hotărârea este confirmată în referendumul privind autonomia și independența din 8 septembrie 1991. A fost imediat recunoscută de multe țări. Bulgaria a recunoscut pentru prima dată noul stat la 15 ianuarie 1992. Turcia, Rusia și fostele republici iugoslave au procedat la fel. Serbia și SRC, de asemenea, au recunoscut Macedonia abia în 1996.
Din 1990 până în 2006, au avut loc patru alegeri parlamentare și tot atâtea alegeri prezidențiale. Kiro Gligorov a fost primul președinte al țării (în două mandate). Apoi Boris Trajkovski. După moartea sa, a fost ales Branko Crvenkovski. Actualul președinte este Stevo Pendarovski. Primul președinte al guvernului Macedoniei independente a fost Nikola Kljusev, apoi au fost aleși Branko Crvenkovski, Ljupco Georgievski, Hari Kostov, Vlado Buckovski și Nikola Gruevski.
În 2001 apare conflictul dintre forțele de securitate macedonene cu o parte a comunității etnice albaneze din Macedonia. Conflictul nu a fost pe scară largă, dar statul a fost întors mult în urmă, din punct de vedere economic și politic. Prevederile așa-numitului Acord-cadru, semnat la 13 august 2001 la Ohrid, la care au participat reprezentanți ai comunității internaționale, a fost implementat treptat în modificările Constituției Republicii Macedonia și în legislația sa.
La 11 noiembrie 1991, Parlamentul a adoptat Constituția statului. Primul Parlament multipartit al Republicii Macedonia este constituit, la 20 martie 1991 a fost ales un guvern al Republicii Macedonia – expert, condus de Nikola Kljusev în funcția de prim-ministru, iar Parlamentul l-a ales pe Kiro Gligorov în funcția de președinte și vicepreședinte al președintelui este ales Ljubco Georgievski. Cel mai mare grup parlamentar a fost grupul VMRO-DPMNE.
Chiar de Paște 1992, Macedonia a devenit independentă din punct de vedere monetar. Prim-ministrul Kljusev a prezentat în fața publicului primii bani macedoneni – denarii. Numele unității valutare macedonene a fost dat de MANU.
În 1994, înainte de al doilea rând de alegeri parlamentare, Alianța pentru Macedonia a fost formată din SDSM, Partidul Liberal și cel Socialist. Alegerile au fost boicotate de opoziția principală VMRO-DPMNE, precum și de Partidul Democrat.
Kiro Gligorov a fost ales președinte al Republicii pentru un mandat de 5 ani.
În 1996 au avut loc alegeri locale, cetățenii au ales primari ai municipalităților și pentru orașul Skopje și consilieri ai municipalităților și ai orașului Skopie.
În 1996 a fost adoptată Legea privind autonomia locală și Legea privind împărțirea teritorială a Macedoniei.
În 1998 s-a organizat al treilea rând de alegeri parlamentare, pe care le-a câștigat VMRO DPMNE.
În 1999 au avut loc alegerile prezidențiale în care Boris Trajkovski a fost ales președinte al Republicii. În anul 2000 au avut loc alegeri locale. În 2004, după moartea tragică a președintelui Boris Trajkovski, au avut loc alegeri prezidențiale, iar președinte a fost ales Branko Crvenkovski.
La sfârșitul lunii februarie 2001 încep împușcăturile în Tanusevci, Macedonia se angajează în război cu teroriștii albanezi din Kosovo și Macedonia. La 13 mai 2001, cu medierea comunității internaționale, se formează la restaurantul Panteleimon de pe Vodno un guvern național de salvare, o largă coaliție, care include toate partidele parlamentare.
La ideea președintelui Boris Trajkovski, se încep discuții cu privire la necesitatea unei strategii de securitate națională unică.
Macedonia a ieșit din SFRY singura fără război, dar a rămas și fără armele și echipamentele complete pe care JNA le avea în țară. Evitând conflictele, atunci președintele Gligorov a părăsit JNA pentru a scoate totul din Macedonia, căutând opțiunea că țara ar putea să nu aibă nevoie de o armată și că aceasta ar trebui complet demilitarizată. Situația a început să miște puțin o data cu primirea în dar a aproximativ o sută de tancuri T-55 din Bulgaria, care au dus principala povară a războiului, într-un moment în care ministrul apărării era Nikola Kljusev. Macedonia a cumpărat elicoptere, avioane și tancuri din Ucraina, care au fost ulterior oprite atât de sediul NATO, cât și de Ucraina. Partea principală a creării arsenalului de astăzi a armatei a venit pe vremea ministrului Ljuben Paunoski, când contactele cu NATO s-au intensificat.
Patru ani după conflictul din 2005, Macedonia a primit statutul de candidat pentru aderarea la UE, iar în 2008, o recomandare din partea Comisiei Europene de a începe negocierile de aderare cu Uniunea a fost repetată în anul 2017.
În afară de aderarea la UE, aderarea la NATO este, de asemenea, un obiectiv strategic al Republicii Macedonia. Pe 3 aprilie 2008, la Summit-ul NATO de la București, România, Grecia a blocat invitația pentru Republica Macedonia de a adera la NATO.
De la independența sa și până astăzi, Republica Macedonia a trecut prin mai multe crize politice, printre care cea mai mare și cea mai importantă pentru independența sa este considerată a fi criza politică, care s-a adâncit în 2015 și care a trecut de la politic, la instituțional și apoi la criza de securitate.
”8 septembrie nu este începutul, ci continuarea unei lupte glorioase, o luptă pentru libertate. 8 septembrie este și idealurile lui Goce, Pitu, Dame, Gjorce. Este și sfidarea lui Alexandrov, dar și dragostea lui Prlicev și Misirkov. Aceasta este dedicarea lui Satev și Panko față de Chento, dar și visul lui Dragan Bogdanovski. 8 septembrie este Macedonia. Și nimeni nu trebuie să uite asta, indiferent de ce partid politic provine.” (Hristian Mițcoschi).
Putem continua ca o concluzie si, în același timp, putem spune aceste lucruri cu alte cuvinte, folosindu-ne de cunoscutul cântec macedonean:
”Oriunde mergi,
Oriunde te plimbi,
Nu te speria, nu te rușina,
Să fii macedonean.”
За многу години, Македонци!
Денес, 8 септември 2019 година, го славиме Националниот ден на Македонија. И, бидејќи сме тука во голем број, ајде да слушаме некои важни информации, во врска со овој момент од големо значење, што го смени текот на историјата на овој измачен народ.
Македонски референдумот за независност — референдум одржан на 8 септември, 1991 година, кој резултира со прогласување на независност на Македонија од Социјалистичка Федеративна Република Југославија.
Референдумот во Македонија се одржа во предвечерјето на распадот на СФРЈ (Социјалистичка Федеративна Република Југославија). Врз основа на плебисцитот од декември 1990 година на кој словенечкиот народ со уверливо мнозинство се определи за градење суверена држава и Декларацијата за независност, на 24 јуни следната година Словенија прогласи независност. Веднаш по тој чин дојде до вооружен конфликт меѓу ЈНА (Југословенска народна армија) и словенечката територијална одбрана. Воениот судир заврши за триесетина дена со Брионската декларација и повлекување на единиците на ЈНА од Словенија во Србија и во БиХ (Босна и Херцеговина).
Истиот ден заедно со Словенија, врз основа на одлука на Саборот независност прогласи и Хрватска.
Со цел мирно решавање на кризата, на 27 август Европската Заедница (ЕЗ) донесе Декларацијата за Југославија. Беа потпишани и два документа – Спогодба за прекин на огнот, една од многуте безуспешни што потоа ќе следат и Меморандум за проширување на набљудувачките активности на ЕЗ во Југославија со кои се операционализираше Декларацијата.
Потпис на Декларацијата ставија тогашниот претседател на претседателството на СФРЈ Стипе Месиќ, од име на Сојузниот извршен совет Анте Марковиќ, како и претседателите на сите шест републики. Од името на ЕЗ Декларацијата ја потпиша Ханс Ван ден Брук, претседател на Министерскиот совет и шеф на дипломатијата на Холандија, која тогаш претседаваше со Заедницата. Со Декларацијата се гарантираше неповредивост на надворешните и внатрешните граници, право на изјаснување на народите за сопствениот суверенитет, негирање на употребата насила како политика на свршен чин, а во спротивно се предвидуваа ригорозни санкции.
ЕЗ како последен обид да ја спречи граѓанската војна која се наѕираше од развојот на југословенската криза, на 7 септември во Хаг организира Мировна конференција за Југославија.
Согледувајќи ја состојбата во Југославија првото повеќепартиско македонско собрание ја усвои Декларацијата за независност на 25 јануари 1991 година. По што следуваше и одлуката за распишување на референдум на 8 септември 1991. По долги и мачни преговори во Македонскиот парламент, парламентарците донесоа одлука на референдумот да се постави прашањето:
Дали сте за самостојна Македонија со право да стапи во иден сојуз на суверени држави на Југославија?
Формално волјата на народот за самостојна држава беше потврдена со Декларација за прифаќање на референдумските резултати на 18 септември 1991 во Собранието на Република Македонија.
Резултати од референдумот
На гласањето, според официјалните податоци, од 1.495.807 гласачи излегле 1.132.981 граѓанин со право на глас или 71,85%, а од вкупниот број граѓани кои гласале на Референдумот позитивно се изјасниле 1.079.308 граѓани односно 95,26% (односно 72,16% од вкупниот број на граѓани со право на глас).
На 8 септември, на плоштадот Јосип Броз Тито, денес именуван како Македонија, Претседателот на Референдумската комисија ги соопшти првите резултати, според кои Македонија изгласа да стане независна и суверена држава. По овој повод тогашниот Претседател – Киро Глигоров ги поздрави насобраните со следниве зборови: „Граѓани и граѓанки на Македонија дозволете вечерва на вас и на сите граѓани и граѓанки на Македонија, да ви ја честитам слободна, суверена и самостојна Македонија.“
Масовен беше одзивот и на Македонците во дијаспората, во САД, Канада и во Австралија каде што гласањето беше извршено предвреме, а на повеќе места е констатирано дека сите гласачи се изјасниле позитивно.
Во деновите пред Референдумот беа упатени повици до сите политички лидери и до граѓаните да одат да го дадат својот глас. Повикот беше прифатен од сите, освен од партиите на албанската националност кои повикаа на бојкот, тврдејќи дека Албанците се обесправен народ. Поради тоа, граѓаните од албанска националност го бојкотираа овој референдум.
Самостојна, суверена и независна Република Македонија е конституирана со Декларацијата на Собранието на СРМ од 15 јануари 1991 година, а определбата е потврдена на референдумот за самостојност и независност од 8 септември 1991 година. Веднаш била признаена од повеќе земји. Бугарија прва ја признава новата држава на 15 јануари 1992 година. Турција, Русија и поранешните југословенски републики го направија истото. Србија воедно и СРЈ ја призна Македонија дури во 1996 година.
Од 1990 до 2006 година биле одржани четири парламентарни и исто толку претседателки избори. Прв претседател на државата (во два мандата) бил Киро Глигоров. Потоа Борис Трајковски. , а по неговата смрт бил избран Бранко Црвенковски. Актуелен претседател е Стево Пендаровски. Прв претседател на Владата на самостојна Македонија бил Никола Кљусев, а потоа биле избирани Бранко Црвенковски, Љупчо Георгиевски, Хари Костов, Владо Бучковски и Никола Груевски.
Во 2001 година доаѓа конфликтот помеѓу македонските безбедносни сили со дел од албанската етничка заедница во Македонија. Конфликтот не добил големи размери, но државата во економски и политички поглед ја вратил многу назад. Одредбите од т.н. Рамковен договор, потпишан на 13 август 2001 година во Охрид, со присуство и на претставници од меѓународната заедница, постепено бил имплементиран во измените на Уставот на Република Македонија и во нејзиното законодавство.
На 11 ноември 1991 година, Собранието го изгласа и Уставот на државата. Се конституира првото повеќепартиско Собрание на Република Македонија, на 20 март 1991 година беше избрана Влада на Република Македонија – експертска, на чело со Никола Кљусев како претседател на Влада, а Собранието за претседател на Република Македонија го избра Киро Глигоров, а за потпретседател на претседателот е избран Љубчо Георгиевски. Најбројна пратеничка група беше групата на ВМРО ДПМНЕ.
Точно на Велигден 1992 година, Македонија монетарно се осамостои. Премиерот Кљусев од собраниската говорница ги презентираше пред целата јавност првите македонски пари – денари. Името на македонската парична единица го даде МАНУ.
Во 1994 година, пред вторите парламентарни избори се формираше Сојузот за Македонија, формиран од СДСМ, Либералната и Социјалистичката партија. Изборите ги бојкотираше најголемата опозициона партија ВМРО-ДПМНЕ, како и Демократската партија.
Киро Глигоров беше избран за претседател на Републиката со мандат од 5 години.
Во 1996 година се одржуваат локалните избори, граѓаните избираа градоначалници на општините и Градот Скопје и советници на општините и Градот Скопје.
Во 1996 година се донесоа Законот за локална самоуправа и Законот за територијална поделба на Македонија.
Во 1998 година се одржуваат третите по ред парламентарни избори на кои изборна победа однесе ВМРО ДПМНЕ.
Во 1999 година се одржаа претседателските избори на кои за претседател на Републиката беше избран Борис Трајковски. Во 2000 година се одржаа локалните избори. Во 2004 година по трагичната смрт на претседателот Борис Трајковски се одржаа претседателски избори, а за претседател е избран Бранко Црвенковски.
Кон крајот на февруари 2001 пука во Танушевци, Македонија влегува во војна со албански терористи од Косово и од Македонија. На 13 мај 2001, со посредство на меѓународната заедница, во ресторанот на Пантелејмон на Водно, се формира влада за национален спас, широка коалиција, во која влегуваат сите парламентарни партии.
На идејата на претседателот Борис Трајковски, се иницираат расправите за потребата од единствена национална стратегија во областа на безбедноста.
Македонија излезе единствена од СФРЈ без војна, но исто така, остана и без целосното оружје и опрема што ЈНА ја имаше во земјата. Избегувајќи ги конфликтите, тогашниот претседател Глигоров ја остави ЈНА се да изнесе од Македонија, одејќи на варијантата дека на земјата можеби не и е потребна армија, и дека треба целосно да се демилитаризира. Ситуацијата малку мрдна со добивањето на околу стотината тенкови Т-55 на подарок од Бугарија, кои го истераа главниот терет на војната, во времето кога минситер за одбрана беше Никола Кљусев. Македонија набави хеликоптери, авиони и тенкови од Украина, што подоцна беше запрено и од централата на НАТО и од самата Украина. Главниот дел од создавањето на денешниот армиски арсенал, дојде во времето на министерot Љубен Пауноски, кога и се интензивираа контактите со НАТО.
Четири години по конфликтот, во 2005 година, Македонија доби статус на земја-кандидат за членство во ЕУ, а во 2008 и препорака од Европската комисија за почеток на пристапните преговори со Унијата, која беше повторена и во 2017-та година.
Освен членството во ЕУ, членството во НАТО е исто така, стратешка цел на Република Македонија. На 3 април 2008 година, на Самитот на НАТО во Букурешт, Романија, Грција ја блокира поканата за Република Македонија за членство во НАТО.
Од своето осамостојување до денеска, Република Македонија помина низ неколку политички кризи, меѓу кои, за најголема и најважна од осамостојувањето се смета политичката криза што се продлабочи во 2015 година, која од политичка, стана институционална, па потоа поприми примеси и на безбедносна криза.
„8-ми септември не е почетокот, туку продолжението на една славна борба, борба за слобода. 8-ми септември се идеалите и на Гоце, на Питу, на Даме, на Ѓорче. Тоа е и пркоста на Александров, но и љубовта на Прличев и Мисирков. Тоа е преданоста на Шатев и Панко, на Ченто, но и сонот на Драган Богдановски. 8-ми септември е на Македонија. И тоа не треба никој да го заборави, без разлика на која политичка партија доаѓа.„ (Христијан Мицкоски).
Можеме да продолжиме како заклучок и, во исто време, можеме да ги кажеме овие мисли со други зборови, користејќи ја добро познатата македонска песна:
„Каде и да одиш,
Каде и да шеташ,
Не се срами, не се плаши,
Македонец да си.„
Comentarii recente